فراگیر شدن ویروس کرونا، زندگی خانوادگی را در سراسر دنیا مختل کرده است. تعطیلی مدارس، دورکاری، فاصله‌گیری اجتماعی از جمله مواردی است که همه افراد به خصوص والدین باید آن را رعایت نمایند. دراین جا بر آن هستیم که با همکاری برنامه «فرزندپروری و سلامت پایدار» مجموعه‌ای از نکات آسان را به والدین و مراقبین ارائه دهیم تا به آنها در مدیریت این وضعیت جدید و موقتی کمک کند.
به این نکات مراقبتی توجه کنید:
- وقت دونفره
- ایجاد فضای مثبت
- برنامه ریزی
- بد رفتاری کودکان
- حفظ آرامش و کنترل استرس
- صحبت درباره‌ی ویروس کرونا
۱. وقت دو نفره
نمی‌توانید سر کار بروید؟ مدارس تعطیل است؟ نگرانی مالی دارید؟ طبیعی است که استرس داشته باشید و احساس ناتوانی کنید. تعطیلی مدارس فرصتی مناسبی است تا با کودکان و نوجوانان رابطه بهتری برقرار کنیم. برای کودکان خود بطور اختصاصی وقت بگذارید. این کار باعث می‌شود کودکان احساس عشق و امنیت داشته باشند و به آنها نشان می‌دهد که مهم هستند.
زمانی را برای سپری کردن با هر یک از کودکان خود اختصاص دهید.
این زمان می‌تواند حدود ۲۰ دقیقه باشد. در حقیقت مدت این زمان به خودمان بستگی دارد. می‌تواند هر روز در یک زمان معین باشد تا کودک و یا نوجوان چشم به راه آن باشند.
از کودک خود بپرسید چه کاری دوست دارد در این زمان انجام بدهد.
انتخاب کردن باعث ایجاد اعتماد به نفس در کودکان می‌گردد. اگر فرزند شما می‌خواهد کاری انجام بدهد که با محدودیت‌های طرح فاصله گذاری اجتماعی متناسب نیست، می‌توانید از این فرصت استفاده کنید و با او درباره این موضوع صحبت کنید.
ایده‌هایی برای نوزادان و کودکان نوپا
- حرکات صورت و صداهای آنها را تقلید کنید.
- آواز بخوانید و با قاشق‌ها و ظرف‌ها موسیقی بزنید.
- فنجان‌ها یا آجرهای اسباب بازی را روی هم بچینید.
- داستان بگویید، کتاب بخوانید یا عکس نگاه کنید.
ایده‌هایی برای کودکان
- کتاب بخوانید یا عکس نگاه کنید.
- در بیرون یا اطراف خانه پیاده روی کنید.
- همراه با موسیقی برقصید یا آواز بخوانید!
- کارهای روزمره را با هم انجام دهید، تمیزکاری و آشپزی را به یک بازی هیجان انگیز تبدیل کنید.
- به او درانجام تکالیف مدرسه کمک کنید.
ایده‌هایی برای نوجوانان
- با نوجوانان درباره چیزهایی که دوست دارند مانند ورزش، موسیقی، افراد معروف و دوستان‌شان صحبت کنید.
- در اطراف یا خارج از منزل پیاده‌روی کنید.
- همراه با موسیقی مورد علاقه او ورزش کنید.
تلویزیون و موبایل را خاموش کنید. به حرف‌های‌شان گوش دهید و با علاقه به آنها توجه کنید و با هم خوش بگذرانید.
۲. محیط مثبت ایجاد کنید
حفظ خونسردی و اینجاد محیط مثبت درمواقعی که برخی رفتارهای کودکان یا نوجوانان ما را خشمگین می‌سازند، کار دشواری است. اغلب با گفتن «این کار را نکن» موضوع را خاتمه می‌دهیم. اما اگر با کودکان تعامل مثبت داشته باشیم و کارهای خوب آنها را تحسین کنیم، احتمال انجام آنچه تقاضا می‌کنیم بسیار بیشتر است.
رفتاری را که از کودک انتظار انجام آن را دارید، بیان کنید
زمانیکه می‌خواهید به کودک خود بگویید چه کاری را انجام بدهد، از کلمات مثبت استفاده کنید؛ مانند: «لطفا لباس‌هایت را جمع کن» (به جای آنکه بگویید: «همه جا را به هم نریز»).
همه چیز در نحوه انتقال پیام است
فریاد کشیدن بر سر کودک تنها باعث ایجاد استرس و عصبانیت بیشتر در شما و کودک می‌گردد. با صدا زدن اسم کودک، توجه او را به خودتان جلب کنید و سپس با لحن آرام صحبت کنید.
رفتارهای خوب کودکتان را تحسین کنید
زمانی که کودک یا نوجوان رفتار مثبتی انجام داده، او را تحسین کنید. ممکن است چیزی بروز ندهد، اما خواهید دید که همان کار خوب را دوباره تکرار خواهد کرد. این کار به وی اطمینان خاطر خواهد داد که شما به او توجه دارید و اهمیت می‌دهید.
واقع بین باشید
آیا کودک شما قادر است کاری را که از او می‌خواهید انجام بدهد؟ تمام روز ساکت ماندن در منزل برای کودک، کار مشکلی است اما شاید بتواند برای ۱۵ دقیقه که شما با تلفن صحبت می‌کنید، سکوت را رعایت کند.
به نوجوان خود کمک کنید ارتباطات خود را حفظ کند
نوجوانان نیاز دارند با دوستان خود در ارتباط باقی بمانند. به او کمک کنید با استفاده از رسانه‌های اجتماعی و یا سایر راه‌های ایمن با دوستان خود ارتباط برقرار کند. می‌توانید این کار را باهم انجام بدهید!
۳. برنامه‌ریزی کنید
ویروس کرونا روال عادی زندگی کاری، خانوادگی و تحصیلی ما را مختل کرده است. این وضعیت برای کودکان، نوجوانان و خود شما سخت است. ایجاد یک برنامه کاری روزانه جدید می‌تواند به این مشکل کمک کند.
برنامه روزانه منعطف اما منظم ایجاد کنید
- برای خود و کودکان‌تان برنامه‌ای ترتیب دهید که در آن هم زمانی برای فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده و هم زمانی برای اوقات فراغت وجود داشته باشد. این کار می‌تواند به کودکان کمک کند ضمن احساس امنیت بیشتر، رفتار بهتری نیز داشته باشند.
- کودکان یا نوجوانان می‌توانند در تنظیم برنامه روزانه مانند برنامه درسی مشارکت کنند. در صورتی که کودکان در تنظیم این برنامه‌ها مشارکت داشته باشند، بهتر آنها را دنبال خواهند کرد.
- ورزش روزانه را در برنامه کودکان جای دهید. این کار به کنترل استرس و تخلیه انرژی کودکان در خانه کمک می کند.
حفظ فاصله ایمن را به کودک خود آموزش دهید
- در صورت امکان و با حفظ فاصله ایمن، کودکان را برای گردش بیرون ببرید.
- می‌توانید نامه‌هایی بنویسید و یا تصاویری ترسیم کنید و به اشتراک بگذارید. آنها را در بیرون از خانه آویزان کنید تا دیگران آنها را ببینند!
- می‌توانید با صحبت کردن درباره روش‌های پیشگیری از ابتلا به بیماری، به کودک اطمینان خاطر بدهید.
- به پیشنهادهای آنها گوش دهید و آنها را جدی بگیرید.
شستن دست‌ها و رعایت مسائل بهداشتی را به تفریح تبدیل کنید
- برای زمان شستن دست‌ها یک آهنگ 20 ثانیه‌ای تهیه کنید. حرکات موزون را با آن همراه کنید.
- به کودکان امتیاز بدهید و برای شستن منظم دست‌ها آنها را تحسین کنید.
- یک بازی طراحی کنید و به کسی که کمتر از بقیه صورت خود را لمس کرد، جایزه بدهید.
شما الگوی رفتاری کودک خود هستید
اگر شما ذاری ایمن و بهداشت شخصی را رعایت کنید و با دیگران به خصوص با افراد بیمار و یا آسیب پذیر با مهربانی رفتار کنید، ، کودکان و نوجوانان نیز همین رفتار را از شما الگو خواهند گرفت.
در پایان هر روز زمانی را برای فکر کردن درباره آن روز اختصاص دهید. با کودک درمورد کار مثبت یا جالبی که انجام داده است، صحبت کنید. خود را برای آنچه امروز به خوبی انجام دادید، تحسین کنید. شما عالی هستید!
۴. بد رفتاری کودکان
همه کودکان گاهی بدرفتاری می کنند. این رفتار زمانی که کودک خسته، گرسنه، هراسان و یا در حال کسب مهارت‌های استقلال فردی می‌باشد، طبیعی است. وقتی کودکان مجبورند زمان طولانی در خانه بمانند، می‌توانند با بد رفتاری موجب خشم و عصبانیت والدین گردند.
هدایت کنید
- به رفتارهای بد کودک توجه کنید و او را به سوی انجام رفتارهای مناسب راهنمایی کنید.
- پیشگیری بهتر از درمان است! زمانیکه کودکان شروع به بی‌حوصلگی می‌کنند، می‌توانید توجه آنها را به موضوعی جالب یا سرگرم کننده جلب کنید؛ مانند: «بیا بریم بیرون قدم بزنیم!»
مکث کنید
دلتان می‌خواهد فریاد بکشید؟ ۱۰ ثانیه مکث کنید. پنج بار به آرامی نفس عمیق بکشید. سپس سعی کنید با آرامش بیشتری به کودک پاسخ بدهید. والدین زیادی بیان می‌کنند که این کار کمک زیادی به آنها می‌کند.
قوانین وضع کنید
با وضع قوانین و اعمال جریمه در صورت نقض آنها توسط کودک می‌توانیم مسئولیت‌پذیری و انضباط را به وی آموزش دهیم این روش از کتک زدن یا فریاد کشیدن موثرتر است.
- قوانین مناسبی را وضع کنید و از کودک بخواهید که قوانین را رعایت کند. قبل از اعمال جریمه، به کودک فرصت دهید.
- سعی کنید درزمان اعمال جریمه آرام باشید.
- اطمینان حاصل کنید که جریمه منصفانه و قابل اجرا می‌باشد. برای مثال، محروم کردن نوجوان از موبایل به مدت یک هفته به سختی قابل اجراست اما ضبط موبایل او برای یک ساعت جریمه واقع بینانه‌تری می‌باشد.
- پس از اتمام جریمه به کودک مجددا توجه کنید و در صورت انجام یک رفتار خوب، او را تحسین کنید.
گذراندن وقت دونفره با کودک، تحسین کارهای خوب وی و تهیه برنامه روزانه منظم می‌تواند باعث کاهش بدرفتاری در کودکان گردد. به کودکان و نوجوانان مسئولیت انجام کارهای ساده را واگذار کنید. اطمینان حاصل کنید که آنها قادر به انجام آن هستند. زمانیکه کار انجام شد، آنها را تحسین کنید.
۵. آرام باشید و استرس‌تان را کنترل کنید
زندگی در شرایط فعلی استرس‌زا است. مراقب خود باشید تا بتوانید از کودکان خود حمایت کنید.
شما تنها نیستید
میلیون‌ها انسان در سراسر جهان ترس‌هایی مشابه ترس‌های شما دارند. با افرادی که می‌توانید با آنها درباره احساسات خود صحبت کنید، تماس بگیرید. به صحبت‌های آنها گوش کنید. از مرور رسانه‌های اجتماعی که باعث ایجاد ترس و دلهره می‌شوند، دوری کنید.
استراحت کنید
همه ما گاهی به استراحت نیاز داریم. زمانی که کودکان خواب هستند، کار سرگرم کننده یا آرامش بخشی برای خود انجام دهید. یک فهرست از فعالیت‌های سالمی که دوست دارید تهیه کنید. شما استحقاق آن را دارید!
به کودکان گوش دهید
در برابر کودکان پذیرا باشید و به آنها گوش دهید. کودکان از شما الگو می‌گیرند. وقتی کودکان احساسات خود را با شما به اشتراک می‌گذارند، به آنها گوش دهید. احساس آنها را درک کنید و به آنها آرامش بدهید.
وقفه ایجاد کنید
تمرین یک دقیقه‌ای زیر به تمدد اعصاب و ایجاد آرامش کمک می‌کند. زمانی که استرس دارید و یا مضطرب هستید، می‌توانید این تمرین را انجام دهید.
گام اول: درموقعیت مناسبی قرار بگیرید
- مکان راحتی برای نشستن پیدا کنید، پاهای‌تان روی زمین دراز کنید ودست‌های‌تان روی ران‌ها‌ی‌تان قرار دهید.
- در صورت تمایل، چشم‌های‌تان را ببندید.
گام دوم: تفکر، احساسات، بدن
- از خودتان بپرسید: «در این لحظه به چه چیزی فکر می کنم؟»
- متوجه افکار خود باشید. توجه کنید آیا افکارتان مثبت هستند یا منفی.
- متوجه احساسات هیجانی خود باشید. توجه کنید آیا احساسات شاد دارید یا خیر .
- به بدن خود توجه کنید. ببینید آیا احساس ناراحتی می‌کنید و یا درعضلات‌تان احساس انقباض می‌کنید؟
گام سوم: روی تنفس خود تمرکز کنید
- هنگام دم و بازدم به جریان تنفس خود گوش دهید.
- می‌توانید دست‌تان را روی شکم قرار دهید و با هر تنفس، بالا و پایین آمدن آن را حس کنید.
- با خود تکرار کنید «همه چیز خوب است. هر اتفاقی بیافتد، حال من خوب است.»
- سپس مدتی تنها به تنفس خود گوش دهید.
گام چهارم: بازگشت
- به احساسی که در بدن خود حس می کنید، توجه کنید.
- به صداهای داخل اتاق گوش دهید.
گام پنجم: تعمق
- فکر کنید «آیا حس متفاوتی دارم؟»
- زمانیکه آماده هستید، چشمانتان را باز کنید.
انجام تکنیک ایجاد وقفه می‌تواند در مواقعی که کودک کار اشتباهی انجام داده و از این بابت از او خشمگین هستید، به شما کمک کند. این وقفه می‌تواند به ایجاد فرصتی برای آرام‌تر شدن کمک نماید. حتی چند نفس عمیق یا حس کردن زمین زیرپای‌مان می‌تواند به ایجاد تغییر کمک کند. حتی می‌توانید چند لحظه از کودکان خود فاصله بگیرید.
۶. صحبت کردن درباره‌ی ویروس کرونا
برای صحبت کردن با کودک اشتیاق نشان دهید. کودکان از قبل چیزهایی شنیده اند. سکوت و پنهان‌کاری از کودکان ما محافظت نمی‌کند. صداقت و رو‌راستی بیشتر می‌تواند به کودکان کمک کند. به میزان درک کودکان توجه کنید. شما آنها را بهتر می‌شناسید.
پذیرا باشید و گوش دهید
به کودک اجازه دهید آزادانه صحبت کند. از او سوالات باز بپرسید و میزان اطلاعات قبلی او را بسنجید.
صادق باشید
به سوالات کودکان صادقانه جواب دهید. به سن کودک توجه کنید و میزان توانایی او را در درک مطالب در نظر داشته باشید.
از کودک حمایت کنید
ممکن است کودک شما ترسیده باشد و یا احساس سردرگمی داشته باشد. به او فرصت دهید احساسات خود را بیان کند و اطمینان دهید که در کنارش هستید.
ندانستن جواب برخی سوال‌ها امری طبیعی است
کاملا طبیعی است که بگویید: «جواب این سوال را نمی دانیم، اما داریم روی آن کار می‌کنیم؛ یا نمی‌دانیم اما درباره آن فکر می‌کنیم.» از این فضا به عنوان فرصتی برای یادگیری مطلب جدید همراه با کودکتان استفاده کنید.
قهرمان‌ها نه قلدرها و زورگوها
توضیح دهید که ویروس کرونا با ظاهر یک فرد، محلی که از آن آمده و یا زبانی که به آن صحبت می‌کند هیچ ارتباطی ندارد. به کودکتان بگویید که ما باید با افراد بیمار و افرادی که از آنها مراقبت می‌کنند، مهربان باشیم. از افرادی تعریف کنید که که برای متوقف کردن شیوع ویروس کرونا در تلاش هستند و از بیماران مراقبت می‌کنند.
اطلاعات زیادی در اطراف ما وجود دارد
بعضی از آنها ممکن است حقیقت نداشته باشند. از وب سایت‌های موثق مانند وب‌سایت یونیسف و سازمان بهداشت جهانی استفاده کنید.
و در پایان
بررسی کنید آیا کودک شما حالش خوب است. به او یادآوری کنید که شما بخوبی از او مراقبت می‌کنید و او می‌تواند هر زمان که بخواهد با شما صحبت کند. سپس با هم یک بازی شاد و هیجان‌انگیز انجام دهید!